Với
bài sưu tầm về lịch sử và kỹ thuật
in
lụa này, Apsara muốn gửi đến bạn đọc những thông tin đầy giá trị. Tiếp theo
chúng ta hãy cùng trãi nghiệm về lịch sử của ngành in lụa nhé các bạn.
In lụa là tên thông dụng do giới
thợ đặt ra xuất phát từ lúc bản lưới của khuôn in làm bằng tơ lụa. Sau đó, khi
mà bản lưới lụa có thể thay thế bởi các vật liệu khác như vải bông, vải sợi hóa
học, lưới kim loại để làm thì tên gọi được mở rộng như là
in lưới.
In lụa
thực hiện theotheo nguyên lý chỉ một phần mực in được thấm qua lưới in,các mắt
lưới khác đã được bịt kín bởi hóa chất chuyên dùng.
Kỹ
thuật này có thể áp dụng cho nhiều vật liệu cần in như nilông, vải, thủy tinh,
mặt đồng hồ, mạch điện tử, một số sản phẩm kim loại, gỗ, giấy hoặc các vật liệu
khác
Lịch
sử in lụa: Châu Âu đã sử dụng từ năm 1925 với việc
in ấn trên giấy, bìa, thuỷ
tinh, tấm kim loại, vải giả da.. trước đó rất lâu người ta đã biết ra rằng sợi
tơ khi kéo căng trên một khung gỗ, với hình ảnh khuôn tô gắn phía dưới khung bằng
keo hồ có thể dùng để sao chép các hình ảnh nhiều lần trên nhiều vật liệu khác
nhau bằng cách phết mực xuyên qua các lỗ tròn.
Năm
1907, Samuel Simon đã sáng chế ra quá trình làm lưới bằng các sợi tơ.
Năm
1914, tại San Francisco,
phương pháp in lưới nhiều màu được John Pilsworth phát triển.
Phân
loại kỹ thuật in
- In
lụa trên bàn in thủ công
- In
lụa trên bàn in có cơ khí hóa một số thao tác
- In
lụa trên máy in tự động.
-
Theo hình dạng khuôn in, có thể phân làm 2 loại:
- In
dùng khuôn lưới phẳng
- In
dùng khuôn lưới tròn kiểu thùng quay
Tên
gọi các phương pháp in
In
trực tiếp: là kiểu in trên sản phẩm có màu nền trắng hoặc màu nhạt, màu nền
không ảnh hưởng đến màu in.
In
phá gắn: là kiểu in trên sản phẩm có nền màu, mực in phải phá được màu của nền
và gắn được màu cần in lên sản phẩm, và
In dự
phòng: là in trên sản phẩm có màu nhưng nhưng không thể dùng kiểu in phá gắn được.
Các
công đoạn in
Cho
dù in thủ công, bán thủ công hay thực hiện bằng máy thì kỹ thuật in lụa cũng
bao gồm những công đoạn chính như sau: làm khuôn in; chụp bản; chế tạo bàn in,
dao gạt; pha chế chất tạo màu, hồ in; và tiến hành in.
Làm
khuôn in
Khuôn
in có thể làm bằng gỗ hay kim loại, trên đó được căng tấm lưới đã tạo những lỗ
trống để mực in có thể chảy qua trong quá trình in. Quá trình tạo những lỗ trống
được gọi là "chuyển hình ảnh cần in" lên khung lưới. Thời gian đầu thợ
in thường dùng phương pháp chuyển trực tiếp bằng cách vẽ lên lớp nến trắng, vẽ
trên lớp đất sét hay vẽ lên lớp dầu bóng nhưng về sau người ta thường dùng hơn
với phương pháp gián tiếp như là vẽ trên giấy nến hoặc là ngày nay đa số đều
dùng phương pháp cảm quang.
1. Vẽ
trên lớp nến trắng là kỹ thuật tạo lỗ trống của lưới in bằng cách dùng bút gỗ
hoặc tre khắc hoa văn lên một tấm lưới đã được nhúng vào dung môi nến nóng chảy
và làm nguội.
2. Vẽ
trên lớp đất sét là kỹ thuật tạo lỗ trống của lưới in bằng cách dùng bút gỗ,tre
hoặc kim nhọn khắc, đục lỗ theo hình dạng hoa văn trên một tấm lưới đã được
nhúng vào hồ đất sét đã làm khô.
3. Vẽ
trên lớp dầu bóng là kỹ thuật tạo lỗ trống của lưới in bằng cách dùng bút lông
vẽ hình dạng hoa văn trên một tấm lưới đã được quét một lớp dầu bóng và làm
khô. Sau khi vẽ nhiều lần sẽ tạo những lỗ trống cần thiết trên bề mặt lưới.
4. Vẽ
trên giấy nên là phương pháp gián tiếp để tạo những lỗ trống trên bề mặt lưới
in. Dùng dao "khắc" hình trên giấy nến để tạo những khoảng trống cần
thiết, úp mặt giấy nến đã khắc lên lưới và dùng bản ủi làm nóng chảy nến. Sau
khi để nguội, những chỗ không cần thiết sẽ được nến bít lại.
5.
Ngày nay, phương pháp cảm quang được xem như là phương pháp tiến bộ trong việc
chế tạo bản in. Với phương pháp này có thể sao chép lại các tác phẩm nghệ thuật
mà vẫn giữ được tính chân thực về đường nét của nó.
Kỹ
thuật in lụa (in chuyển) ứng dụng trong việc chế tạo bo mạch điện tử. Bản vẽ
này được thực hiện trên máy tính, trước công đoạn làm phim
Lưới
in, một phần đã được tạo lỗ
Những
bản in được họa sĩ vẽ mẫu thiết kế, thiết kế trên máy tính hoặc tách màu từ một
tấm ảnh trên máy tính rồi in ra trên giấy can, mỗi màu được tách sẽ làm một
phim tương ứng, phim sau đó được chuyển tải lên tấm lưới. Thao tác đó gọi là chụp
bản.
Công
đoạn chụp bản được tiến hành trong buồng tối, phim đặt lên bản lưới cùng chiều
với mẫu in thật, rọi đèn. Ánh sáng của đèn sẽ xuyên qua phim và đập lên lưới.
Vì lưới trước đó đã được quét phủ dung dịch cảm quang nên chỉ những chỗ không bị
cản bởi mực sẽ đóng rắn dưới tác dụng ánh sáng. Khi mang bản đi rửa, những chỗ
không bị chiếu sáng sẽ bị rửa trôi tạo thành những khoảng trống, khi in mực in
sẽ lọt qua những chỗ trống này và bắt vào sản phẩm cần in.
Việc
lựa chọn lưới in đóng vai trò quyết định đến chất lượng in ấn, nhất là độ mịn độ
nét của hình ảnh cần in. Các thông số quan trong của lưới là độ mịn của lưới
(kí hiệu N(chỉ số) hay T(chỉ số)) và tỷ lệ đường kính sợi lưới và chiều rộng mắt
lưới. Thí dụ lưới ký hiệu T40 hay N40 có nghĩa là lưới này có 40 sợi/cm và
1600lỗ/cm2. Khi in trên giấy, thông thường chọn lưới có ký hiệu T90 - T140; khi
in bao bì PVC: T120-T180; khi in vải T30-T100...
Những
dung dịch cảm quang thường dùng trong in lưới đó là dung dịch keo Crom-Gelatin
hoặc dung dịch Crom-PVA:
Dung
dịch Keo Crom-Gelatin được chế tạo từ NH4)2Cr2O7 (Amoni Đicromat) hoặc K2Cr2O7
(Kali Đicromat) nồng độ 3,5% được pha với keo gelatin nồng độ 20% theo tỷ lệ
1:1.
Dung
dịch Crom-PVA được chế tạo với Polyvinyl acetates 12% thêm vào dung dịch bao gồm
(NH4)2Cr2O7 hoặc K2Cr2O7 (1,5g); nước (20ml) và C2H5OH:96% (7ml) theo tỷ lệ
1:1.
Những
dung dịch trên sau khi chế tạo phải được bảo quản ở nơi thích hợp vì nó là chất
nhạy sáng.
Bàn
in, dao gạt
Bàn
in làm từ kim loại hoặc gỗ. Bàn in đóng vai trò quan trọng trong việc đảm bảo
nét in được in chính xác, đều và đạt độ nét cao. Yêu cầu quan trọng nhất đối với
bàn in là phẳng, chắc và có độ đàn hồi nhất định để khuôn in có thể tiếp xúc đều
với mặt sản phẩm in. Trong những trường hợp khác nhau, bàn in có thể nằm ngang
hay nghiêng góc để người thợ thao tác dễ dàng hơn.
Dao
gạt hồ in là công cụ dùng để đẩy, phết mực màu khiến mực thấm qua lưới in, chuyển
mực lên sản phẩm cần in. Gọi là dao theo thuật ngữ của thợ nhưng nó có thể làm
bằng bọt biển, con lăn cao su hay đơn giản là một miếng gạt cao su.
Chất
nhuộm màu và hồ in
Lưới
in đã chụp bản và một sản phẩm in lụa.
Những
chất nhuộm màu trong in lụa là những hợp chất mà khi tiếp xúc với vật liệu khác
thì có khả năng bắt màu và giữ màu trên vật liệu bằng các lực liên kết lý học
hay hoá học. In lụa thường sử dụng các chất tạo màu là các hợp chất màu hữu cơ.
Có thể phân làm 2 loại tan và không tan trong nước.
Chất
nhuộm mầu trong nước có thể là: thuốc nhuộm trực tiếp, thuốc nhuộm axit, thuốc
nhuộm hoạt tính, thuốc nhuôm bazo-cation...
Chất
nhuộm màu không tan trong nước có thể là: thuốc nhuộm hoàn nguyên không tan,
thuốc nhuộm lưu huỳnh, pigmen, thuốc nhuộm azo không tan...
Hồ
in sau khi pha trộn với thuốc nhuộm được gọi là mực in, sau khi in sẽ được gắn
vào sản phẩm cần in. Do đó, tuỳ loại nhóm vật liệu cần in phải có những công
thúc pha chế khác nhau. Nhóm vật liệu in được phân các loại sau: vật liệu
xenlulo, vật liệu tơ tằm, len; sợi hoá học và xơ tổng hợp; nhựa; gốm sứ; kim loại;
thuỷ tinh ...Nhung cho dù in trên chất liệu gì, hồ in cũng phải đáp ứng những
yêu cầu sau:
+ Phải
đồng nhất về thành phần và lượng màu thích hợp để đạt cường độ màu mong muốn.
+ Độ đặc,
đột nhớt, độ dính phải bảo đảm để dính được vào vật liệu in và cho hoạ tiết sắc
nét
+ Hồ
phải tương đối bền khi bảo quản.
+ Một
số hồ in cho vải cần có tính dễ trương nở khi hấp để "nhả" thuốc nhuộm
cho vải, và
+ Không
chứa các chất có thể làm hại lưới in.
In ấn
Sau
khi định vị khuôn in lên bàn in, vật liệu cần in đặt dưới lưới in. Cho mực in
thích hợp với một lượng cần thiết vào khuôn in, sau đó dùng dao gạt để mực thấm
qua lưới và ăn vào sản phẩm cần in. Điều chỉnh lượng mực in, tốc độ gạt để đạt
kết quả tốt nhất.
Sau
khi in, mực in chỉ mới cố định cơ học tạm thời trên vật liệu nên cần có quy
trình xử lý để gắn màu cố định cho hình in. Tùy loại mực in, vật liệu in để có
những cách xử lý thích hợp, như là: sấy, hấp, gia nhiệt khô, hiện màu ướt
(trong dung dịch axit loãng), hay hiện màu theo phương pháp ngâm ép, cuộn ủ lạnh...
Một
số kiểu in đặc biệt
Có
thể dùng những loại mực in khác nhau, hoặc những nguyên liệu đặc biệt để tạo ra
những hiệu ứng khác nhau, ví dụ như in chuyển, tạo chữ nổi, in bắn cắm lông...
In
chuyển: còn gọi là in nhiệt, in nhiệt khô, in nhiệt chuyển, in chuyển hay là in
thăng hoa. Nguyên tắc chung của phương pháy này là không in trực tiếp lên sản
phẩm mà in trung quan qua một lớp giấy nền, sau đó ép nóng để thuốc mực in nhả
từ giấy nền bắt vào vật liệu in.
In nổi:
Trong mực in, có các chất gây nở để tạo hình nổi. Sau khi in và sấy, sản phẩm
được hấp ở 130-150°C bằng hơi nước bão hoà. Mực sẽ chuyển thành màng xốp, có
hình nổi trên sản phẩm.
In bắn
cắm lông: Lông nhiều màu có chiều dài 0,3mm được đựng vào những hộp riêng. Lông
được bắn qua những lỗ trên lưới in và dính vào vải đã quét nhựa bán đa tụ, quá
trình này được thực hiện trong.
